Hoe mooi was het. De economie bloeide als nooit tevoren. Lage werkeloosheid, hoge beurskoersen, stijgende welvaart in Afrika. Maar door de nederige les van het Coronavirus beseffen we ons plots collectief waar het echt om gaat in het leven. Gezondheid, sociale contacten, familie en nabuurschap. Na deze crisis zullen we in een andere wereld terecht zijn gekomen waar we grote financiële en economische problemen moeten overwinnen. Maar gaan we terug naar business as usual of grijpen we deze kans aan om een maatschappij te bouwen van meer samen.

Impact
Voorafgaand aan de Coronacrisis was in de media vooral aandacht voor onderwerpen als Zwarte Piet, diversiteit, milieuvraagstukken, 100 km wegen en stikstof. Het lijkt wel een eeuwigheid geleden, terwijl we tot enkele weken geleden totaal geen besef hadden wat ons boven het hoofd hing.
De Corona crisis stort de globale economie in een diepe recessie. De eerste geluiden duiden op acute liquiditeitskrapte voor met name horecabedrijven en retailers. De leegstand in winkelstraten zal zorgen voor een verdere verschraling van dorpscentra en kleinere steden. De bouwsector is net
hersteld van de vorige crisis. De huizenmarkt was rood aangelopen, maar zal nu ongetwijfeld op slot gaan. Dit terwijl we nog een enorme behoefte hebben aan nieuwe huizen. Studenten die dachten op een arbeidsmarkt te komen waar de banen voor het oprapen lagen zien plots hun toekomst door een
hele andere bril. Het is de eerste generatie die zonder een basisbeurs hebben gestudeerd. Zomaar drie voorbeelden. Problemen die we kennen van de 2008 crisis die we ook te boven zijn gekomen. Toch is er ook iets anders aan de hand.

Meer Samen
Bij Univé Noord Nederland zijn we al een aantal jaren bezig met een leerweg rondom het thema Samen. Medewerkers worden voorzichtig meegenomen in projecten rondom lokale verbondenheid. Na enkele jaren te hebben geoefend met Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) projecten, zijn wij in januari gestart met Regioteams. Iedere medewerker wordt geacht een deel van zijn werktijd te besteden aan lokaal relevante activiteiten. Het is niet vrijblijvend en hoort bij het nieuwe profiel van de Unive medewerker. En niet Univé bepaalt wat relevant is, maar de regio. Ledenraad, bewoners, ondernemers en ook de collega’s woonachtig in het gebied mogen
meedenken, meepraten en actief betrokken zijn bij de projecten. Midden in het proces van de regiobijeenkomsten breekt plots de coronacrisis uit. De bijeenkomsten zijn uiteraard on hold gezet, maar onze Leerweg niet. De adviseurs die plots vanuit huis werken bellen naar oudere leden met de vraag hoe het met ze gaat of als ze hulp nodig hebben. De zakelijke
adviseurs bellen met bedrijven met een soortgelijke vraag. Waar nodig bieden we hulp, wijzen wij de weg naar hulpverleners of bieden een luisterend oor. De reacties leiden soms tot ontroering bij onze collega’s.

Menselijk gedrag
Deze crisis stemt mij ook hoopvol. In de samenleving zie ik plotseling een gedragsverandering. Een soort elfsteden-saamhorigheidsgevoel. Nieuwe vrijwilligers die plotseling bereid zijn de handen voor een ander uit de mouwen te steken. Wij worden overspoeld met aanbiedingen van organisaties om te helpen. Online inzamelingsacties, postercampagnes, hulp voor ouderen in zorgtehuizen, boodschappen doen, de vuilnis buiten zetten, een belletje naar ouderen om te informeren hoe het gaat. Niets is te gek.
Tegelijkertijd zien we grote groepen mensen onverantwoord gedrag vertonen. Hamsteren van toiletpapier leverde leuke grappen op sociale media op, maar zet wel aan het denken. De angst dat er geen voedsel meer in de schappen van de supermarkt zou liggen is wellicht begrijpelijk maar staat
voor mijn gevoel haaks op de saamhorigheid die, wellicht, dezelfde groep ook laat zien.

De Zorg
Bijzondere aandacht verdienen de medewerkers in de Zorg. Een groep mensen die ver over de eigen grenzen van veiligheid gaan om onze naasten bij te staan in de strijd tegen deze dodelijke ziekte. Ik ben altijd jaloers geweest op medewerkers in de zorg. De passie waarmee zij hun werk doen is met geen enkele andere bedrijfstak te vergelijken. Het laatste decennia heb ik meerdere malen met eigen ogen kunnen aanschouwen met welke liefde ze onbaatzuchtig zorg verlenen aan wie dat nodig heeft.

Tegelijk zie ik ook dat de zorginstellingen machines zijn geworden. Een machine die het niet toelaat dat de zorgprofessional kan handelen naar eigen inzicht. Registratie van bestede tijd is belangrijker dan een leuk gesprek aan het bed. Protocollen boven de menselijke maat. Verzekeraars, Inspectie en zorgverleners zijn geen partners in de keten maar staan vaak haaks tegenover elkaar. De marktwerking in de zorg heeft er tot geleid dat de menselijke maat is verdwenen. Met deze crisis beseft iedereen plots ten volle het belang van goede gezondheid en een goede gezondheidszorg.
Maar moeten we de zorg niet eens helemaal opnieuw herijken? Zorg met een menselijke maat?

Global supply chain versus Lokale ketens
Nadat de ziekte in China uitbrak kwam de bevoorrading van Chinese goederen al snel tot stilstand. Coolblue en Apple waren direct genoodzaakt de prijzen te verhogen wegens gebrek aan voorraad. Men gebruikt een systeem van Just-in-time Inventory om de kosten zo laag mogelijk te houden. Nu bleek hoe afhankelijk we zijn geworden van China als producent van goedkope spullen. Een televisie kan wellicht nog wachten maar plots besefte de politiek en het grote publiek dat we ook voor de productie van medicijnen volstrekt afhankelijk zijn van China, een land dat wordt geleid door een dictatoriaal en totalitair regime.

Een herbezinning op onze relatie tot China en Global Supply Chain kan niet anders dan leiden tot de conclusie dat wij meer lokale ketens nodig hebben. Het Reframe project1 heeft ons al geleerd dat wij onze eigen voedsel exporteren over de hele wereld en wijzelf ons vlees uit Zuid-Amerika halen, onze kip uit Azië en onze groente en aardappelen uit Afrika. Waarom? Kerntaken als voorzien in primaire levensbehoefte moeten lokaal of regionaal worden opgelost. En dat geldt ook voor onze medicijnen.

Business as Usual?
“Never waste a good crisis”, sprak Churchill ooit. Laten we deze tijd vooral benutten om na te denken over onze samenleving. Hoe hebben we onze zorg georganiseerd? Hoe zorgen we ervoor dat onze studenten niet met torenhoge schulden op een ongunstige arbeidsmarkt komen? Hoe zorgen we voor meer verbondenheid in een samenleving waar we onze buren niet meer kennen? Hoe kunnen ondernemers samenwerken om kortere lokale supply chains te bouwen? Hoe kunnen we beter samenwerken?

Rudolf

1 Reframe project, Hanze University: De regionale voedselketen